Literetuur

• 

De winner van de Rink van der Veldepries dit jaor is de rondomtoe bekende Stellingwarver schriever Johan Veenstra mit zien boek ‘Vroeger is veurgoed veurbi’j’. De pries wodt dit jaor op 28 oktober in De Lawei in Drachten uutriekt. Et is een twiejaorliekse literaire pries, die hoge anschreven staot. Veenstra is de opvolger van Willem Schoorstra, die twie jaor leden de pries wun. Twie jaor daorveur gong de pries naar Anne Feddema

Nao et tillefoontien op 18 september dat hi’j de belangrieke literaire pries wunnen had, was Veenstra as et waore uut de schroeven. Veur him weren d’r de oflopen weke tal van fielsetaosies.

Rink van der Veldepries

Naodat Rink van der Velde uut de tied raekte wodde in 2003 deur uutgeveri’je de Friese Pers Boekerij en de gemiente Smallingerland de Rink van der Veldepries in et leven reupen as naogedaachtenis an de in de 20^e ieuw meerst lezen Friese schriever. De gemiente Smallingerlaand schinkt de winner een beeltien van de keunsteners Anne en Roelie Woudwijk. De Stichting Frysk Letterkundich Museum en Dokumintaasjesintrum FLMD stelt 2000 euro beschikber.

Om veur een nommenaosie veur de pries in anmarking te kommen, moet een boek schreven wezen in et Fries of in iene van de streektaelen in Frieslaand. Et moet butendat ansluten bi’j et wark van de Friese auteur Rink van der Velde en et moet een bried lezerspebliek anspreken.
Veur et eerst wodt de pries toekend veur een boek niet in et Fries mar in een streektael in Frieslaand, in dit geval et Stellingwarfs, dat diel is van de regionaole tael Nedersaksisch. Aanders as in eerdere jaoren wodde al veur de priesuutrikkinge bekendmaekt welk boek as et beste uut de busse kommen was. De jury beston uut Joukje Aardema, Nynke Andringa en Koos Tiemersma.

Vroeger is veurgoed veurbi’j

‘Vroeger is veurgoed veurbi’j’ is een spannend, mar ok ontroerend boek. Et gaot over Arjan Hoogeveen, die op een dag in 1990 in Twente mit een geweer in de auto stapt en naor zien geboortestreek Stelllingwarf ridt… Naodat de eerste drok van et boek (800 exemplaoren) in juli 2018 uutkwam raekte dat al hiel gauw uutverkocht, en zorgde de uutgeveri’je van de Stellingwarver Schrieversronte dat d’r in jannewaori 2019 veur een twiede drok van et boek. Veenstra wodde al es een keer eerder nommeneerd veur de Rink van der Veldepries. Dat was  in 2016 mit ’Een vrouw van ivoor’.

Slim bekend

Johan Veenstra is iene van de bekendste Stellingwarver schrievers. Hi’j is in jannewaori 1946 in Wolvege geboren, mar woont sund jaor en dag in Ni’jhooltpae. Hi’j begon in 1971 mit et schrieven in et Stellingwarfs, doe hi’j in anraeking kwam mit et wark van Hendrik Johannes Bergveld. Deur inspiraosie daorvan schrift Johan Veenstra al zowat 50 jaor, en wodden d’r tal van Stellingwarver dichtbundels, verhaelen en romans van him uutgeven deur de Stellingwarver Schrieversronte. Eers as veul Nedersaksische schrievers, die vaeke ok in et Nederlaans doende binnen, schrift Veenstra konsekwent in et Stellingwarfs. De bekende Stellingwarver schriever debuteerde in 1974 mit ’Wilde Gaanzen’, een boek mit verhaelen en gedichten.

Meer as 3000 optredens

Johan Veenstra schrift niet alliend, hi’j gaot sund jaor en dag op pad om mit naeme zien verhaelen te vertellen an tal van verienings. Zien wieze van vertellen – Veenstra kent al die verhaelen uut et heufd – is onvergeliekber. D’r bin weinig die zoe’n geweldige ansprekende en kundige wieze van vertellen hebben as him. Deur et hiele laand vertelt hi’j uut eigen wark, en d’r is nog nooit argens deur et pebliek zegd dat ze et Stellingwarfs niet verstaon kunnen zollen. Onderhaand het hi’j meer as 3000 keer et laand in west, dat komt daele op 120 optredens in et jaor. Tiedens die optredens verkocht Veenstra alle keren weer een hiele sleep van zien boeken.

Radiowark

Negen jaor lange zorgde Johan Veenstra veur Stellingwarver kollums, bekend onder de naeme ‘Stellingwarver Stiekelstokkies’, die hi’j veurlas veur  Omroep Frieslaand. Wie iedere donderdagmiddag om 12.40 ure naor et middagpergramme van die zender luusterde, wus dat d’r weer ni’js uut et Stellingwarver laand kwam. Op zien onnaovolgbere wieze las hi’j dan ien van zien Stellingwarver Stiekelstokkies veur. Intied schrift Veenstra al weer jaoren kollums veur de Liwwadder Kraante.

Webstee

Sund 22 juni 2003 hoolt Veenstra op zien eigen webstee een dagboek bi’j, daor hi’j vaeks zie daegelikse belevenissen op vertelt, en waor ok vaeke ni’js in staot over Nedersaksische zaeken. De zo suksesvolle schriever hoolt dat tot now an toe in Frieslaand et langste vol.

Literaire priezen

De schriever uut Ni’jhooltpae wun eerder ok al een tal literaire priezen. Zo wun hi’j twie keer de Stellingwarver literaire pries, de H.J. Bergveldpries. De eerste keer was dat in 1984 veur zien boek ’Naachs goelen de honnen’, en in 1991 veur ‘Een vlinder van zulver’. In 2002 wodde him de Siemonsma Kultuurpries uutriekt. Veerder moch hi’j in 2009, liekegoed as in 2015, de Streektaelpries van et Dagblad van et Noorden in ontvangst nemen. Dat was eerst veur de roman ’Et geheim van de wiend’ en laeter veur ’Een vrouw van ivoor’, ok een roman misschien wel et meerst verkochte boek van Veenstra. Daornaost wodde him deur de Stellingwarver Schrieversronte de Stellingwarftrofee in 2010 uutriekt vanwegens zien grote inzet veur en al zien wark in et Stellingwarfs.

Ridder in de Odder van Oranje-Nassau

Veur al zien wark as schriever in et Stellingwarfs, mar butendat ok veur zien grote  inzet veur et Stellingwarfs en niet in et laeste plak de Stellingwarver Schrieversronte wodde hi’j in 2001 benuumd tot Ridder in de Odder van Oranje-Nassau.

Veenstra wodde in 1972 bi’j de oprichting van de verieninge Stellingwarver Schrieversronte aktief as lid van de Stuurgroep Stellingwarfs. Doe de verieninge veerder gong as stichting wodde Veenstra bestuurslid en voerde tal van jaoren et ponghoolderschop. Ok was hi’j in de periode 1983-2000 redakteur van et Stellingwarfs tiedschrift ’De Ovend’. Veur dat tiedschrift levert Veenstra ok now nog altied bi’jdregen.

‘Vrede en vri’jhied’ is de naeme van et themanommer van De Ovend dat in et laest van april verschenen is. De redaktie het een oproep daon veur ni’j wark en daor is roem op reageerd. Toegelieke is ok een keuze maekt uut oolder wark. Bi’j et uutzuken van die kattegerie vul op hoeveul d’r wel niet publiceerd is mit de Twiede Wereldoorlog as aachtergrond. Dat was in De Ovend, mar liekewel ok eers, zoas in de deur de Stellingwarver Schrieversronte uutgeven boeken. D’r is daoromme uut een hiele tiedrekte een selektie maekt, want de SSR bestaot al sund 1972.

Ok ere perioden

Niet alliend bin verhaelen, gedichten en herinnerings opneumen die mit de Twiede Wereldoorlog en de bevri’jding te maeken hebben, mar d’r ok is wark te lezen dat over ere perioden of omstaandigheden gaot waor et thema een belangrieke rolle in speult.

Sommige verhaelen in disse unieke uutgifte bin fiktief, eren hebben betrekking op wat d’r gebeurd is. ’t Vaalt op van hoeveul verschillende auteurs d’r wark in ‘Vrede en vri’jhied’ plaetst is. Wat veural opvaalt is hoe diepe en tekenend et thema op et gemoed van schrievers en dichters inwarkt het en hoe dat op de lezers overkommen kan.

Uutdield an kollege- en raodsleden

75 jaor nao de bevri’jding leeft de thematiek nog volop. Vanwegens dit biezundere jaor, en vanwegens de speciaole uutgifte van ‘De Ovend’ het et bestuur van de Stellingwarver Schrieversronte veurige weke alle kollege- en raodsleden van de beide Stellingwarver gemienten een exemplaor anbeuden. Alle leden hebben uteraord ‘Vrede en vri’jhied’ al toestuurd kregen; et tiedschrift is liekewel ok los te koop bi’j de boekhaandels en te bestellen bi’j de SSR in Berkoop (info@stellingwarfs.nl).

Uut ‘Vrede en vri’jhied’:

VRI’JHIED – VREDE

Jongkerels veer van huus

streden veur vrede

betaelden de pries;

de hoogste pries

veur oonze vri’jhied.

Duzenden

kwammen niet meer thuus.

Wi’j gedaenken,

herdaenken,

vieren de vri’jhied!

Vri’jhied om te kiezen

te dielen.

Greenzen sluten,

vlochtelingen weren?

Hoe kuwwe, hoe durven we?

Willen we vri’jhied niet dielen?

Hoevule is ’t weerd,

wat willen wi’j geven

veur vrede en vri’jhied?

Wat now as 75 jaor leden

al die jongkerels docht hadden:

ikke, ikke en

de rest kan stikken?

Roely Bakker

*****

IK BIN CHARLY

Ik bin gien Moslima

Geleuf niet in god

Gao niet op mien kni’jen

Bepaol mien eigen lot.

Ik striede op mien eigen meniere

Verschoel mi’j niet aachter een sluier of masker,

Gao mit een eupen vizier

Drief mit gieniene de spot.

Vecht zonder koegels, zonder geweld

Veur een rechtveerdige wereld

Waorin vri’j daenken en schrieven

en een meenskeleven nog telt.

Waorin liefde en verdreegzemhied tegere blieven

Wi’j mekaander niet daelemi’jen

mar de helpende haand rieken

Waorin de Biebel en de Koran oons verbint, niet beknot.

Mar nog hieltied dot blieken: liggen leven en leven laoten

Zoveer uut mekere as dag en naacht

Drokt et geweld oons op ‘e bost

Kleeft de dood an een potlood

‘Qui vivre vera’ in ienkeer ontkracht.

Kost wat et kost zullen wi’j niet bugen

Laoten wi’j oonze niet vermoegen

Vive la liberté, egalité en fraternité

Charlie Hebdo kuj’ oons vergeven?

Attie Nijboer

*****

VERBURGEN

Diepe verburgen

in nog een klein tal heufden

spoeken verhaelen

van de oorlog rond.

Te slim om te vertellen,

te arg om opni’j deur te maeken,

te schaandelik om over te praoten,

te diepe zonken om weer op te haelen.

Et kassien is al lange sleuten,

de sleutel is niet meer te vienen,

de schernieren van et deurtien

bin roestig wodden deur de tied.

D’r liggen wat traonen in et laegien

dat al jaoren dichte zit…

Soms huust d’r nog een dagboek

in een stoffig hoekien op een vliering,

of kommen brieven teveurschien,

waordeur we beter begriepen

waoromme woorden nooit zegd binnen…

Harmen Houtman