Algemien

Zoe’n kwat van de 15-plussers bruukt thuus et meerst een ere tael as et Nederlaans. Dat kan gaon om een dialekt, een regionaole tael: Limborgs, Fries of Nedersaksisch, of om een ere taal, zoas Engels, Pools of Turks. Et bruken van regionaole taelen en dialekten verschilt naor gelang de regio, mar ok opleiding en leeftied bin van invloed. Dit dot blieken uut ni’je ciefers van et CBS-onderzuuk Sociaole saemenhang en welwezen, dat in 2019 onder roem 7,5 duzend personen uutvoerd is.
De drie regionaole taelen mit mekeer tellen veur 10 percent. De verdieling is zo: Nedersaksisch: 5 percent, Fries: 2 percent en Limburgs: roem 3 percent).

Et is de eerste keer sund 1998 dat over dit onderwarp een nationaol onderzuuk holen is dat baseerd is op een representatieve steekproef. De dielnemers gavven bescheid op de vraoge: ‘Welke tael of welk dialekt wodt bi’j jow thuus et meerst praot?’ Daorbi’j konnen ze kiezen uut een lieste mit 111 taelen en dialekten. Butendat konnen ze een tael of dialekt zels angeven as die niet op ‘e lieste stonnen. Mit mekeer wodden 149 taelen en dialekten nuumd. Et hiele CBS-onderzuuk is nao te lezen op heur webstee, zie:
ww.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2021/28/kwart-15-plussers-spreekt-thuis-dialect-of-andere-taal-dan-nederlands
De uutgebreide risseltaoten bin publiceerd as artikel, dat op dat adres te vienen is: ‘Talen en dialect in Nederland – Wat spreken we thuis en wat schrijven we op sociale media?’

Et was oflopen weke al in et ni’js dat van 31 meie of Omroep Frieslaand mit een hiele ni’je opzet van heur radiopergrammes komt. Zo wodt d’r mar liefst veur vier hiele ni’je pergrammes zorgd, wiels ere pergrammes verni’jd wodden.  

Jan Koops lödt de Elsiger klokke, naodat et boek ‘Luudklokken en klokkestoelen in Stellingwarf’ (hi’j is iene van de twie auteurs) prissenteerd wodde (foto: Lenus v.d. Broek).

Et popelaire morgenpergramme Fryslân fan ‘e moarn mit Jacob Stelwagen en Jantine Weidenaar is iene van de pergrammes die verni’jd wodden. Et gaot een halfure langer duren, en zal daoromme deurgaon tot half tiene. Neffens heufdredakteur Ingrid Spijkers het blieken daon dat een de hieltied grotere groep luusterders ok nao negen ure nog verlet het van ni’js en infermaosie. (Zie hierveur ok de webstee van de omroep.) In dit verni’jde pergramme zal butendat wekeliks een Stellingwarver kollum te heuren wezen, krek as ok iene in et Biltds. Veur de Stellingwarver kollum zorgt Jan Koops, hi’j is o.e. redaktielid van et Stellingwarfs tiedschrift De Ovend.

Veurig jaor hadden Jan de Groot van Stichting Bildts Aigene en doe nog Schrieversrontedirekteur Sietske Bloemhoff een gesprek mit Ingrid Spijkers. Dat was omreden beide taelinstituten vunnen dat d’r wel es wat meer ommedaenken veur beide taelen op ’e omroep wezen kunnen zol. Vrouw Spijkers kon heur daor goed in vienen, zodat van die tied of mit riegelmaot o.e. citaoten van Stellingwarvers en Bildkers in de eigen taelen bruukt wodden op mit naeme de webstee van de omroep. Ok de meugelikheden veur een kollum in beide taelen wodden positief bepraot, en mit goed risseltaot zo dee een schoffien laeter blieken. Wanneer en hoe laete de eerste Stellingwarver kollum percies te beluusteren wezen zal is op dit mement nog niet dudelik.  

Berkoop – De Stellingwarver schriever Johan Veenstra uut Ni’jhooltpae is van ’t jaor ien van de vier
Nederlaanders die de Zulveren Anjer van et Preens Bernhard Kultuurfoons krigt. De onderscheiding
wodt him deur Preenses Beatrix uutreikt in et Keuninklik Peleis op ’e Dam in Amsterdam. Johan
Veenstra is hiel arg bliede mit disse prachtige onderscheiding. Doe hi’j op 20 jannewaori beld wodde,
reageerde hi’j stomverbaosd. ‘Omdat de Stellingwarver Schrieversronte in 1998 de Friese Anjer al es
kregen hadde, ha’k echt nooit docht dat ik nog es een Zulveren Anjer kriegen zol. Mar… et is vanzels
prachtig! Naoda’k et heurd hadde, he’k d’r een naacht haost niet van slaopen kund! Laeter belde Arno
Brok, de Kommesaores van de Keuning me om me te fielseteren.

De aandere laureaten van dit jaor bin Barend van Benthem en Joop en Janine van den Ende. Vleden
jaor is de uutreiking niet deurgaon. De laureaten van doe kriegen van ’t jaor de onderscheiding ok. Dat
bin Kees Bos, Els Blokker en Albert Haar.

De onderscheiding bestaot uut een zulveren medallie an een oranje/rood lint en een oorkonde. De
Zulveren Anjer wodt toekend an meensken die heur verdienstelik maekt hebben angaonde kultuur en
netuur. Johan Veenstra kigt de onderscheiding veur zien jaorenlange vrotteri’je veur en in et
Stellingwarfs.

De Zulveren Anjer wodt verliend sund 1950. Tot an zien wegraeken reikte Preens Bernhard de
onderscheidings ieder jaor uut. Nao zien dood nam eerst Keuninginne en laeter Preenses Beatrix et van
him over. De Drentse schriefster Marga Kool kreeg de Zulveren Anjer in 1985, de Grunninger
schriefster Gré van der Veen in 2004 en de Friese schriever Klaas Bruinsma in 2007.

Johan Veenstra vaalt de laeste tied ommeraek in de priezen. In september 2020 wodde him de Rink
van der Veldepries toekend veur zien laeste roman Vroeger is veurgoed veurbi’j. Die pries moet in
verbaand mit corona nog uutreikt wodden. Op 29 meert vernam hi’j dat de gemienteraod van West-
Stellingwarf him benuumd hadde tot ereburger van West-Stellingwarf. En now dan een Zulveren
Anjer van Preenses Beatrix. Et is waorlik een echt jubeljaor veur de Stellingwarver schriever!

Vandaege 30 meert 2021 zal et ‘Platform Nedersaksisch’ eupend wodden. Et adres van die mooie webstee is: www.nedersaksisch.com. Behalven over et Nedersaksisch zels (Grunnings, Drents, Stellingwarfs, Sallaans, Twents, Aachterhoeks, Veluws) zal die gaon over de kultuur van de Nedersaksische regio en de geschiedenis. Ok de Stellingwarver Schrieversronte is van begin of an betrokken bi’j de orgenisaosie.

Johan Veenstra benuumd tot ereburger van West-Stellingwarf

Die meraokels grote bliek van wardering veur schriever Johan Veenstra wodde vandaege, 29 meert 2021, bekendmaekt. Dit betekent uteraord een hiele grote ploeme veur wark en inzet van disse her en der bekende Stellingwarver schriever. De gemiente West-Stellingwarf beschrift Veenstra as een butengewoon en uniek ambassadeur veur de Stellingwarver tael, de gemiente West-Stellingwarf en de inwoners van die gemiente. Veenstra was de aovend van de 29ste meert anwezig in de raodsvergeerdering om de meertmaond = streektael-maond-aktiviteiten van de gemiente of te sluten mit een mooie, twiede toespraoke. Eerder disse maond hadde hi’j de raod ok al toespreuken. Borgemeister André van de Nadort overhaandigde Veenstra de oorkonde mit de officiële vermelding van zien ereburgerschop. Op een laeter tiedstip krigt Veenstra ok nog een penning en wodt zien foto bi’j de ‘galerij van ereburgers’ in et gemientehuus anbrocht. Veur persoon en wark is netuurlik al vaeker veul wardering tot utering brocht. Zo kreeg Veenstra an et aende van 2020 de Rink van der Veldepries. Langer leden al weer, in 2001, wodde hi’j benuumd tot Ridder in de Odder van Oranje-Nassau veur zien wark in en veur et Stellingwarfs. Op 12 feberwaori 2021 dee hi’j nog mit an de Mannefestaosie Nedersaksische literetuur – zien optreden is nog weeromme te zien op sasland.nl. Eerdere ereburgers van West-Stellingwarf bin o.e. oold-borgemeister Remco Heite, die Veenstra fielseteerde in ’t verbaand van de plechtighied, en et vroegere raodslid Johannes Mooij van Noordwoolde.

(Tekst Henk Bloemhoff, foto’s: Lenus v.d. Broek)